YASED olarak bu süreçte, kamu ile iletişimimizi her zamankinden çok fazla önemsiyor, aşağıda hazırladığımız talep ve önerilerimizi, gerekli kurumlarla düzenli olarak paylaşıyoruz.
Dinamik ve canlı bir mekanizmanın tesisi operasyonların virüsün etkisinden minimum şekilde etkilenmesini sağlayacaktır. Burada belirtilen iyileştirme adımları atılırken kamu ve özel sektör istişare mekanizmalarının sürekli açık tutulması, düzenlemelerin günün ihtiyaçlarına göre güncellenmesi ve hızla uygulamaya geçirilmesi gerekli görülmektedir.
Beş başlık altında toplanan önerilerimizin ayrıntıları aşağıda sunulmaktadır.
Ticaret, Gümrükler, Tedarik Zinciri ve Lojistik Alanında Öneriler
Kısa vadede, iç talebi karşılarken üretim ve tedarik zinciri faaliyetlerinde sürekliliği tesis etmek önem taşımaktadır. Orta vadedeki kazanımlar için ise daralan pazarlarda Türk tedarikçilerin gücünü kanıtlamak, rekabetçi kılmak ve hatta uzun vadede yeni fırsatları yaratabilmek adına planlama yapılması ve aksiyon alınması önem taşımaktadır. Önerilerimizin ayrıntıları aşağıda yer almaktadır:
· Ticarete yönelik yaşanan anlık sorunların çözümü için ilgili bakanlıklar ve kamu kurumları bünyesinde iletişim/destek masaları oluşturulması
· Özellikle kritik öneme sahip sektörlerde (gıda, sağlık, hijyen&kişisel bakım, telekomünikasyon vb) gümrük operasyonlarında belirli kolaylıklar tanınması:
- TAREKS risk kriterlerinin gözden geçirilerek ürünlerin daha önce kontrol edilip edilmediği, firmanın geçmiş ürün testi performansları ve YYS statüsü göz önünde bulundurularak; ürün testi yöntemine zorunlu olmadıkça başvurulmaması
- Fiziksel ürün muayenesinin, gümrüklü depoların gelişmiş kamera sistemleri sayesinde uzaktan görüntülü bağlantı gibi yöntemlerle yapılabilmesine olanak verilmesi
- Sınır kapılarımızda TIR şoförlerine hızlı sonuç alınan virüs testi uygulamasının başlatılması ve güvenli bir şekilde sürdürülmesi
- Alternatif nakliye seçenekleri için danışma/destek sağlanması
- Halihazırda yürürlüğe koyulan sınırlarda şoför ya da römork değişimi gibi pratik çözümleri destekleyecek uygulamaların yaygınlaştırılması
· İthalat ve ihracatta doküman elde edilmesi ve gönderilmesi konusunda kolaylaştırıcı ve hızlandırıcı ek düzenlemeler yapılması:
- İlgili kurumdan alınacak izinlerde kopya evrak ile işleme girip (taahhütname verilerek) uygunluk yazılarının alınması
- Geçici dönem için kırmızı hat ile ithal ürünlerin analize sevkinin azaltılması
- Ticaret Odası Onayının talep edilmemesi
- Konsolosluk Onayının talep edilmemesi
- Orjinal konşimento talep edilmemesi (SWB/Telex Release Yapılması)
- ATR/EUR1/CoO evraklarının sonradan verilmesi, kopyalarının iletilmesi
· Eximbank destek paketinin uygulama usul ve esaslarının ivedilikle yayımlanması, bu dönemde kredibilitesi yüksek ve geçmiş işlemlerinde (geri ödeme vb.) herhangi bir problem yaşamamış şirketler için banka teminatı şartından muafiyet getirilmesi
· İhracat bedellerinin yurda getirilmesiyle ilgili süre sınırlamanın tamamen kaldırılması
· Olası bir sokağa çıkma kısıtlamasına karşın gıda, sağlık, enerji, hijyen ve kişisel bakım, telekomünikasyon ürünleri ve elzem teknik servis hizmetleri başta olmak üzere istisna sağlanacak sektörlerin belirlenmesi, bu sektörler için her durumda üretim ile tedarik zincirinin ve e-ticaret süreçlerinin devam ettirilmesine yönelik proaktif tedbirler alınması
· Taşımacıların dokümantasyon hizmetlerini minimumda tutarak devam ettirmesi ve liman/yurt içi kamyon trafiğinin devam ettirilmesi
· Hastaların ilaçlara erişiminin aksamaması adına kontroller ve sınır geçişlerinde önceliklendirme açısından beşerî tıbbi ürün ve ilaç etkin maddesi/yardımcı madde/ambalaj malzemesi taşıyan araçların durumunun Sağlık Bakanlığı ve Ticaret Bakanlığı tarafından önceliklendirme kapsamında değerlendirilmesi
· Tıbbi cihaz ürünlerinde online satış yasağının belirli bir süre kaldırılması
· Son gelişmelerle birlikte önemi ve kullanımının artması beklenen elektronik para uygulamalarına dair mevzuat değişikliklerinin yapılması ile Merkez Bankası’na tanınan yetkilerin kapsamına sosyal bir fayda sağlamasından ötürü yemek kartı sektörünün dahil edilmemesi
Vergisel Öneriler
Bu süreçte şirketlerin üzerindeki mali yükün doğrudan ve dolaylı vergiler üzerinden getirilecek istisnai uygulamalar ve ödeme erteleme gibi araçlarla hafifletilmesi önem taşımaktadır. Süreçlerin kolaylaştırılması açısından e-devlet uygulamalarının yaygınlaştırılması faydalı olacaktır. Bunun için altyapı iyileştirmelerinin hızla hayata geçirilmesi ve dijital vergi gibi uygulamaların geçici olarak uygulanmaması önemli görülmektedir. Orta vadedeki olası etkileri gözetilerek, ekonomik açıdan lokomotif sektörlerde “devlet alımları ve alım garantileri” gibi önlemler bugünden alınarak talebin canlandırılması faydalı olacaktır. Önerilerimizin ayrıntıları aşağıda yer almaktadır:
Kurumlar vergisi oranının 2020 yılı için 18% olarak uygulanması ve ötelenmesi
Tüm mükellefler için mücbir sebep ilan edilmesi
ÖTV ve KDV açısından son derece önemli olan “İhraç kaydıyla tecil ve terkin” sürecinde yer alan 3 aylık ihracat süresinin uzatılması
Asgari ücret üzerinden alınan gelir vergisi stopajının 2020 sonuna kadar tahakkuk ettirilmemesi ve diğer gelir vergisi dilimlerinde yer alan ücretler için 5 veya 10 puan düzeylerinde indirim yapılması (çalışan çıkarmamak şartıyla)
SGK işçi ve işveren prim ödemelerinin 2020 sonuna kadar %25 veya 50 indirimli alınması (çalışan çıkarmamak şartıyla)
Ücretler üzerinden 2020 sonuna kadar Damga Vergisi alınmaması
Devletin işletmelerin maaş ödemelerine, kısa çalışma ödeneğine ek olarak, maktu katkı yapması
Matrah artırımı ve borç yapılandırma işlemlerine ilişkin taksitlerin ötelenmesi
Mart 2020 itibariyle devreye giren Dijital Hizmet Vergisi uygulamasının yıl sonuna kadar ertelenmesi ve 2021 için %7,5 olarak tespit edilen vergi oranının % 2-3’ler düzeyine çekilmesi
E-ticaretin desteklenmesi ve bu bağlamda özellikle mevzuat açısından e-ticaret tarafında hat satışındaki engellerin kaldırılması (örneğin; elektronik imza kullanma zorunluluğu)
İthalatta ödenecek gümrük vergisi, KDV, Toplu Konut Vergisi, Telafi Edici Vergi, İthal Harcı gibi yükümlülüklerin ödendiği özel bankalar ile protokollerin iptal edilmesine dair uygulamanın iptal edilmesi ya da ertelenmesi
Sağlık hizmetlerinde elzem olan makine, teçhizat ve ilaç için hem KDV indirimi hem de ithalat engellerinin kaldırılması, dezenfektasyon ürünlerinin de bu kapsamda dikkate alınması
Şirketler üzerinde biriken ve iadeye konu olamayan devreden KDV tutarlarının devlet tarafından belli ödeme araçları ile piyasaya aktarılması
Geri Kazanım Katılım Payı tahsilatının 2021 yılından başlamak üzere tamamen ertelenmesi (2020 yılında mükellefiyetin kaldırılması), ertelenmez ise de 2020 yılında katılım payı tutarlarının düşürülmesi ve özellikle ithal alımlarda gümrükte hesaplanıp tahsil edilmesi
Yatırım Teşvik Belgesi kapsamında hak edilip elde edilmemiş olan (kullanılamamış olan) devreden yatırıma katkı tutarlarının 2020 yılı sonuna kadar tüm vergi ödemelerinden (muhtasar, SGK, ÖTV, KDV) mahsup edilmesi
Yatırım Teşvik Belgesi sahibi firmalara, yatırım taahhüdü çerçevesinde ek süre tanınması
İşsizlik maaşı sürelerinin uzatılması ve işsizlik sigortasından yararlanma şartlarının kolaylaştırılması
Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yürütülen her türlü vergisel inceleme ve denetimlerin 2020 için aşağıda yer alan gerekçeler gözönüne alınarak ertelenmesi:
- Belge tevsiki durumunda belgelerin şirket arşivlerinde bulunuyor olması
- Şirketlerin iş yavaşlatmalarının söz konusu olduğu durumlarda bilgi ve belge desteği alınacak kişilerin talepler sırasında şirkette fiziken bulunmama ihtimalleri
- İnceleme elemanının fiziki olarak şirkette çalışma gereği duyması halinde şirket çalışanlarının şirkete mecburen getirilmek zorunda kalacak olması
- E-arşiv faturalarının e-fatura gibi entegratör firmalar tarafından sistem üzerinden alınamıyor olmasından dolayı yaşanılan operasyonel sorunların giderilmesi. E-arşiv faturalarının ilgili mükellefler tarafından görüntülenebilmesi için gerekli teknik altyapının oluşturulması
- Likidite kaynaklarına erişim ihtiyacının artması ile birlikte geçici süre ile KKDF muafiyeti sağlanması
- 459 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile belirlenen tahsilat ve ödemelerin tevsik zorunluluk haddinin geçici bir süre için 15.000 TL’ye yükseltilmesi
- 1 Ekim 2019’dan beri yürürlükte olan Turizm Payı’nın da Konaklama Vergisi gibi 2020 yılı sonuna ertelenmesi
İstihdam Alanına Yönelik Öneriler
Süreçte yaşanacak olumsuz gelişmelerden ülke istihdamının olumsuz etkilenmemesi büyük önem taşımaktadır. Yatırımcılar için bu dönemde uygulamaların basitleştirilmesi ve etkin destekler sağlanması mevcut istihdamın korunmasında önem arz etmektedir. Süreçte yaşanan değişiklikler sonucunda bazı sektörler için istihdam artışı da söz konusu olabilecektir. Bu durumun fırsata çevrilmesi için uygun ortam ve düzenlemeler oluşturulmalıdır. Burada belirtilen iyileştirme adımlarının, kamu ve özel sektör istişare mekanizmalarının sürekli açık tutulması ile günün ihtiyaçlarına göre güncellenmesi ve hızla uygulamaya geçirilmesi gerekli görülmektedir. Önerilerimizin ayrıntıları aşağıda yer almaktadır:
· İşsizlik Fonu ve Kısa Çalışma Ödeneğinin etkin şekilde devreye alınması ve kriterlerin kolaylaştırılması
- 450 gün şartının kaldırılması (Bu durumda ilk olarak tüm çalışanlar kısa çalışma fonundan faydalanabilecek, çalışma bittiğinde işçi sayısında azalma tespit edilen şirketler 450 gün şartını tamamlamayan işçileri için ödenen fonu devlete iade edecektir.)
- Damga vergisinin alınmaması
· Kısa çalışma uygulamasından faydalanan işletmelerin gelir kaybı yüksek seviyede olan çalışanlarına yönelik maddi destek sağlayabilmesine imkân sağlayacak şekilde düzenleme yapılması
· Kısa çalışma ödeneği imkanından yararlanılması halinde mücbir sebebe dayanması sebebi ile çalışanlar bakımından çalışma sürelerinin SGK açısından işlemeye devam etmesi, sürecin ne kadar uzayacağı bilinmediğinden süre açısından kayıp olmamasının sağlanabilmesi
· Muhtasar E- Beyanname birleşme tarihinin tüm Türkiye için ertelenmesi
· Telafi çalışmalarında denkleştirme sürelerinin örgütlü işyerlerinde 1 yıla uzatılması
· İşverenin üzerindeki yükleri azaltmak amacıyla 2020 sonuna kadar ücret üzerinden damga vergisi alınmaması
· İstihdamı azaltmamak kaydıyla belli bir sayının üstünde mavi yaka çalışanı olan işverenlere 6111 ve 7103 sayılı teşviklerine yönelik kolaylaştırmaların sağlanması
· Uzaktan çalışma ile ilgili usul ve esasların netleştirilmesi için beklenen yönetmeliklerin ivedilikle yayınlanması
· İstihdamı korumak için asgari ücret üzerinden alınan gelir vergisinin 2020 sonuna kadar tahakkuk ettirilmesi.
· İstihdamı korumak amacıyla ücretten kesilen gelir vergisi uygulamalarında değişiklikler yapılması (Örneğin; işçi çıkarmamak şartıyla ücret gelir vergisinin diğer dilimlerinde yer alan çalışanlar için vergi oranlarının 5 ila 10 düzeyinde indirilmesi uygulanabilir.)
· 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı olan vatandaşlara getirilen sokağa çıkma yasağı sonrasında bu kapsama giren aktif çalışanların idari izinli sayılmaları (Sokağa çıkma yasağı getirilenlere İSF’den maktu bir ödeme yapılabilir). Bu düzenleme yapılmayacaksa, iş yeri hekimlerinin vereceği raporların geçerli sayılması.
· Yabancı çalışanların oturma ve çalışma izinlerinin bu süreçte bitmesi halinde otomatik uzatma olup olmayacağı konusunun netleştirilmesi ve otomatik 3 aylık bir uzatımın sağlanması
· Geçici iş ilişkisinin özel istihdam bürosu aracılığıyla da kurulabilmesinin temini ve holding bünyesi içinde veya aynı şirketler topluluğuna bağlı başka bir işyerinde görevlendirme şartı aranmaksızın sağlanması,
· 2020 yılı Temmuz ayına ertelenmiş olan 50'den az işçi çalışan işyerlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği uygulama hükümlerinin Temmuz ayı beklenmeden uygulamaya konulmasının sağlanması
Hukuki İşlemlere Yönelik Öneriler
Bu başlık altında yer alan uygulamaların bir an önce ilgili mevzuat (genelgeler, yönetmelikler vb.) ile desteklenmesi ve belirsiz hükümlerin netleştirilmesi gerektiği değerlendirilmektedir. Burada belirtilen adımların etkin şekilde uygulanabilmesi için kamu ve özel sektör istişare mekanizmalarının sürekli açık tutulması ile günün ihtiyaçlarına göre güncellenmesi ve hızla uygulamaya geçirilmesi gerekli görülmektedir. Önerilerimizin ayrıntıları aşağıda yer almaktadır:
· Üçüncü kişilerin sağlık verilerinin amaca bağlı ve sınırlı olarak işlenmesinde izin şartı aranmaması
· Yargılamalara ilişkin yasal sürelerin mücbir sebep dolayısıyla belli süreyle durdurulması yönünde kanuni düzenleme yapılması
· Daha önce gönderilmiş ve uygulaması başlamış haciz ihbarnamelerinin durumunun netleştirilmesi
· Genel kurullarını yapmış ancak genel kurul sonrası imza sirkülerini yenileyememiş şirketler bakımından yenileme mükellefiyetinin yıl sonuna kadar uzatılması ve mevcut sirkülerin kullanılmasına imkân tanınması.
· Birçok şirketin personelinin evden çalışması nedeniyle hak kaybı yaşanmaması için Tüketici Hakem Heyeti savunmalarının ve Savcılık ve Mahkeme evraklarının İcra dosyalarında öngörülen 30 Nisan 2020 tarihi gibi uygun bir tarihe kadar ertelenmesi
· Resmî yazılara, ihbarnamelere, ödeme emirlerine cevap ve itiraz süresinin uzatılması
· Genel bir sokağa çıkma yasağı uygulanması halinde izin prosedürlerinin net ve basit olması
· Islak imza gereken hallerde e-imza veya mobil imzası olmayan taraflara ıslak imza için herhangi bir yere gitmek zorunda olmalarının önlenmesi adına bir çözüm üretilmesi
· KVK Kurumu tarafından mücbir sebepten etkilenen sektörler başta olmak üzere ihbar, şikâyet ve ihlal bildirim sürelerinin uzatılması
· VERBİS başvuru tarihinin uzatılması/ertelenmesi
· Umumi Hıfzıssıhha Kanunu’nun 61. maddesi (Hastane başhekimleri; okul, fabrika, imalathane, hayır kurumları, ticarethane, mağaza, otel, pansiyon, han, hamam, hapishane sahip, kiracı ve müdürleri; apartman kapıcıları; köy ihtiyar heyetleri; eczacılar; diş hekimleri; ebeler; hastabakıcılar; ölü tabutlama ve yıkama işi yapanlar bildirim yapma yükümlülüğü altındadır) ve Kişisel Verilerin Korunması Kanunu’nun 6/3 maddesi kapsamında sağlık verilerine ilişkin KVK Kurumu tarafından işverenlerin de çalışan ve ziyaretçi verilerinin işlenmesine ilişkin bir duyuru yapılması
· Resmi dairelerde, özellikle noter ve ticaret sicilinde veznelerde nakit para alışverişinin azaltılması için kredi kartı sistemine geçilmesi
· Kira bedellerinin 01.03.2020 – 30.06.2020 tarihleri arasında tahsil edilememesi durumunda hükümet tarafından mülk sahiplerini de 4 ay boyunca koruyacak önlemler alınması
· Genel sağlık sigortası borcunu ödeyemeyen ve sağlık hizmetinden yararlanamayan vatandaşlar için bu süreç kapsamında sağlık hizmetinden yararlanmalarının sağlanması
Diğer Öneriler
· Evden çalışma uygulamalarında bilgi güvenliğini teminen diğer ülke örneklerinde de olduğu gibi KVK Kurulu tarafından bilgilendirici açıklama yapılması bu konudaki soru işaretlerinin çözümü açısından faydalı olacaktır.
· Birincil üretimi garanti altına alacak ve çiftçinin üretimden vazgeçmesini engelleyecek her türlü tedbirin alınması önemlidir.
· Zamanı gelen ihaleler ertelemeden Elektronik Kamu Alımları Platformu üzerinden yapılmaya devam edilmeli, hizmet alımı durdurulmamalıdır.
· Kesintisiz iletişimin sağlanmasını teminen, Belediyeler tarafından mühürlenen tüm baz istasyon ve şebekelerin en kısa sürede faaliyete geçmesine yönelik tedbirlerin belediyeler ve işletmecilerin işbirliği ve ortak çalışmaları ile ivedilikle alınması.
· Devletin karantina uygulamasına geçmesi halinde, bu uygulamada özel sektör tarafından halihazırda hazırlıkları tamamlanmış olan dışarıda çalışacak yetkili personelin isim listesi ivedilikle ilgili kamu otoriteleri tarafından talep edilmelidir.
· 12.10.2018 tarihi itibariyle devreye alınan Sağlık Bakanlığı ve bazı üniversite hastanelerinin sağlık hizmeti sunumlarının yürütülmesinde ihtiyaç duydukları ilaç ve tıbbi malzemelerin, Devlet Malzeme Ofisi (DMO) aracılığıyla temin edileceği “Sağlık Market Uygulaması’’nın yeniden değerlendirilmesi önerilmektedir.
· Muhtemel nakit akışı ve ödeme güçlüğü sıkıntılarına karşın özellikle küçük işletmeler başta olmak üzere kira ve faturalar konusunda kamu otoritesi tarafından hem AVM’leri hem perakendecileri hem de dolaylı yönden üreticileri koruyacak desteklerin sağlanması önemlidir.
· Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan onayların 1.6.2020 tarihine kadar hizmet sağlayıcılar tarafından İYS’ye aktarılması ve 1.9.2020 tarihine kadar vatandaşlar tarafından kontrol edilmesine ilişkin uygulamanın ertelenmesi talep edilmektedir.
· E-para konusunda 2019 yılı sonunda yayınlanan 6492 sayılı Yasanın güncellenmesi kapsamında hizmetlerin yaygınlığı ve müşterilerin dijital finansal hizmetlere erişimi için özellikle “Digital Onboarding” olarak nitelendirilen; kişilerin ıslak imza olmadan, biometrik verileri ile hesaplarını oluşturmaları, finansal hizmetlere kayıt açabilmeleri veya işlem yapabilmelerinin önü açılmalıdır. Bu sayede bireyler sisteme daha hızlı kaydolabilecekler ve mobil araçlarla işlem yapabileceklerdir.
· Farklı kurumlar tarafından açıklanan düzenlemelerde mevzuat ve uygulama tutarlılığının sağlanmasının önemli olduğu düşünülmektedir.
· Artan seyahat yasakları ve iptal edilen fuar-organizasyonlar nedeniyle zorunlu seyahat sigortalarında iptaller ciddi boyutlara ulaşmaktadır. Tüketicilerin tatil ve seyahat planlarını iptal etmeleri/ertelemeleri beraberinde tüm seyahat sigortalarını da (seyahat sağlık, seyahat paket, seyahat iptal poliçeleri gibi) iptal etmelerine neden olmuştur. Bu alanda adımlar atılabileceği değerlendirilmektedir.
